Ένα μεγάλο πλήγμα στις ταινίες που βλέπουμε, είναι μεταφράσεις των τίτλων τους. Παράδειγμα ταινία που προβάλλαμε στην Κινηματογραφική Λέσχη Τρικάλων τη Δευτέρα 7 Φεβρουαρίου 2017.  Ο μεξικάνικος τίτλος ήταν SOLO CON TU PAREJA. Δηλαδή στα αγγλικά: Only with your partner, άρα στα ελληνικά: Μόνο με τον σύντροφό σου. Ο αγγλικός όμως τίτλο ήταν Love in the time of hysteria (αγάπη στην εποχή της υστερίας). Κι ο ελληνικός τίτλος, Ο Απι(α)στος Τόμας!
Ωιμέ! Τι θα καταλάβει ο ανυποψίαστος θεατής από έναν τέτοιον τίτλο στα ελληνικά; Ότι ένας Μεξικάνος Θωμάς, είναι άπιστος και άπιαστος ταυτοχρόνως. Οκ. Αυτή είναι μία μόνο – η μικρότερη – πλευρά του πολυγώνου της ταινίας SOLO CON TU PAREJA.
Διότι πρέπει να εξηγήσει κανείς, ότι ο μεξικάνικος τίτλος είναι το σλόγκαν του υπουργείου Υγείας του Μεξικό στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ενάντια στον τρόμο – τότε – του AIDS, που και στα ισπανικά έχει τον ίδιο τίτλο με τα γαλλικά: SIDA.
Εν μέρει, λοιπόν, δικαιολογείται ο αγγλικός τίτλος για την υστερία.
Αλλά κανείς εκ των τριών, δεν αποδίδει το τι βλέπει ο θεατής. Βλέπει, βασικά, μια άνιση ταινία, καθώς η πρώτη σκηνοθετική προσπάθεια του Αλφόνσο Κουαρόν δεν συνάδει με το αξεπέραστο «Θέλω και τη Μαμά σου». Συνάδει όμως με τις εμφανείς επιρροές του. Ο Κουαρόν περικλείει γκαγκς από ταινίες του Σαρλό, με γαλλικής υφής μελό, μαζί με ένα εύρημα που έχουμε δει μέχρι και με τον Βουτσά (λάθος διάγνωση, αυτή τη φορά επίτηδες). Κι από κει και πέρα, η αργή, αρχικώς ένταξη στον κάθε χαρακτήρα, γίνται ορυμαγδός στο δεύτερο μέρος, που εκτυλίσσεται σε πιο ικανοποιητικούς ρυθμούς. Θα έλεγε κανείς ότι σαν να πήρε φόρα στο δεύτερο μέρος ο σκηνοθέτης και σκιαγράφησε με κινηματογραφικό τρόπο τις παρορμήσεις και τις ανοησίες μιας μάλλον wannabe μεσαίας τάξης στο Μεξικό των αρχών της δεκαετίας του 1990.
Ταυτοχρόνως, η ταινία υμνεί τον γνήσιο έρωτα, έστω κι αν αυτός περνά από περιπέτειες και απιστίες, καθώς θεωρεί ότι «πάντα κερδίζει στο τέλος». Η σάτιρα περικλείεται σε έντονα κωμικά στοιχεία, που ενίοτε βγάζουν αβίαστα το γέλιο, ενίοτε σαν να το πιέζουν να βγει.
Οι πρωταγωνιστές (Ντάνιελ Χιμένες Κάτσο, Κλαούντια Ραμίρεζ, Αστρίντ Χαντάντ, Λουίς Ντε Ικάζα) είναι άγνωστοι στην Ελλάδα (φυσικά), αλλά σε γενικές γραμμές δεν ανταποκρίνονται στους ρόλους τους. Ενίοτε εμφανίζονται τυπικοί, ενίοτε σαν να κάνουν αγγαρεία.
Ο ντε Ικάζα, όμως, που άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο το 2001 και η περίφημη Μεξικάνα περφόμερ Αστρίντ Χαντάντ, διασώζουν με τους δεύτερους ρόλους τους την ταινία, λειτουργώντας κυρίως ως κάτι μεταξύ γκροτέσκ και καρικατούρας, αναδεικνύουν έναν κοινωνικό παραλογισμό μιας μάλλον άσχημης εποχής για το Μεξικό. Της εποχής της προσπάθειας να εμφανιστεί μια μεσαία τάξη, σε μια χώρα πάμφτωχων και εξαθλιωμένων, μπλεγμένων με την εγκληματικότητα κάτοικων. Οι ρόλοι τους, σε συνδυασμό με τους Γιαπωνέζους (που από τότε τραβούσαν φωτογραφίες…) και ορισμένους εκπροσώπους της αγγλικής και γαλλικής κουλτούρας, ως μέλη μιας επιστημονικής κοινότητας, επιδίδονται σε υπερβολές. Υπερβολές που στο πλαίσιο ενός γλεντιού, είναι ο διονυσιακός χαρακτήρας που θα έπρεπε (κατά τον σκηνοθέτη) να συμβάλλει, ώστε να εξαλειφθεί ο παραλογισμός. Οι ξένοι, δηλαδή, μαζί με τις καρικατούρες, διασώζουν τη μη υπάρχουσα λογική… Ή, μπορεί και απλώς να συμβάλλουν ώστε η ανυπαρξία λογικής να εισέλθει στη σκηνή της ζωής, σε αντιδιαστολή με το γκροτέσκο. Τελικά, λειτουργούν όντως ως Σάτυροι…
Ετσι, η ιστορία ενός νεαρού γόη που αλλάζει γυναίκες σαν τα πουκάμισα, το AIDS ως πέπλο σεμνοτυφίας και ως απειλή για τη σεξουαλική υγεία, η απιστία, ο πραγματικός έρωτας, οι ξένοι, το γλέντι, ο παραλογισμός, το γκροτέσκο, λειτουργούν ως στοιχεία ενός παζλ, μιας κοινωνίας που, προφανώς κατά τον Κουαρόν, δεν μπορούσε να δει και να εξετάσει τον εαυτό της. Για αυτό είναι άνιση η προσπάθειά του: διότι όσα ήθελε να πει, τα είπε μέσω σάτιρας. Αν το ίδιο ακριβώς θέμα, με την ίδια ακριβώς ιστορία, γυριζόταν ως δράμα, θα είχε εκτοξευθεί ως επιτυχία.
Και τότε, δεν θα ήταν εύκολο να χαρακτηρίσουμε αυτήν την ταινία, ως ένα σύγχρονο Σατυρικό Δράμα, με την πλήρη σημασία του όρου της αρχαιοελληνικής τέχνης – έστω κι αν ήταν πρωτόλεια η προσπάθεια, έστω κι αν ήταν ατελής.

Θανάσης Μιχαλάκης
Γραμματέας Κινηματογραφικής Λέσχης Τρικάλων