Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να πει κανείς περισσότερο για το θάνατο του Αλέν Ρενέ από το γεγονός πως μόλις λίγες ημέρες πριν η τελευταία του ταινία κέρδιζε την Αργυρή Αρκτο στο 64ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, ίσως σαν φόρο τιμής σε έναν από τους τελευταίους σπουδαίους ενός σινεμά που άλλαξε τον κόσμο.
«To παρόν και το παρελθόν συνυπάρχουν, αλλά το παρελθόν δεν πρέπει ποτέ να είναι σε flash-back».
Ο Αλέν Ρενε δεν μπόρεσε να έρθει στο Βερολίνο για να παρουσιάσει την τελευταία του ταινία, «The Life of Riley» που έκανε την πρεμιέρα της στο 64ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, κερδίζοντας εκτός από την αποδοχή των κριτικών και την Αργυρή Αρκτο της διοργάνωσης.
Ετσι κανείς δεν τον είδε στα 91 του χρόνια. ακόμη ενεργό, ανάμεσα στη σύντροφό του Σαμπίν Αζεμά και τους αγαπημένους του ηθοποιούς να διασκεδάζει αφόρητα με το γεγονός πως δεν σταμάτησε ποτέ να «παίζει» με τους κανόνες του σινεμά, κουβαλώντας στις πλάτες του σχεδόν ολόκληρη την ιστορία του μοντέρνου σινεμά όπως το γνωρίζουμε σήμερα και για πάντα.
Αν και ο ίδιος δεν θεώρησε ποτέ τον εαυτό του μέρος της «nouvelle vague» (ένιωθε τον εαυτό του περισσότερο μέρος της αριστερής διανόησης της εποχής), κανείς δεν μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη του ολόκληρο το κίνημα χωρίς την ύπαρξη του «Χιροσίμα, Αγάπη Μου», της ταινίας που το 1959 έσκασε σαν ατομική βόμβα στο Φεστιβάλ των Καννών σε σενάριο της Μαργκερίτ Ντιράς (επισκιάζοντας ακόμη και αυτά τα «400 Χτυπήματα» του Φρανσουά Τριφό) σαν το αδιάσειστο σημάδι πως το γαλλικό σινεμά άλλαζε για πάντα, μπαίνοντας σε μια τροχιά πολιτικής, αισθητικής και αφηγηματικής επανάστασης.
Πριν από το «Χιροσίμα, Αγάπη Μου», ο Ρενέ είχε σκηνοθετήσει το «Νύχτα και Καταχνιά», το 1955, ένα ντοκιμαντέρ μνήμης πάνω στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – την καλύτερη ταινία όλων των εποχών, όπως είχε δηλώσει ο Τριφό και δύο χρόνια αργότερα, το 1961, θα γύριζε το «Πέρσι στο Μάριενμπαντ» σε σενάριο του Αλέν-Ρομπ Γκριγιέ, που ήρθε για να ενισχύσει τις φιλμικές αναζητήσεις του πάνω στο χρόνο, τη μνήμη και την κινηματογραφική αφήγηση σε ένα ανυπέρβλητο κομμάτι σινεμά, καταδικασμένο να αναλυθεί εξονυχιστικά μέσα στα χρόνια, επιδρώντας καθοριστικά στην ποπ κουλτούρα μέχρι και σήμερα.
Το 1963 σκηνοθέτησε το «Muriel», παίρνοντας θέση στον πόλεμο της Αλγερίας, το 1966 με το «La guerre est Finie» (σε σενάριο του Χόρχε Σέμπρουν) μίλησε για τον ισπανικό εμφύλιο, ενώ το 1967 συμμετείχε μαζί με τον Κρις Μαρκέρ και τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ σε ένα ψηφιδωτό φιλμ για τον Πόλεμο στο Βιετνάμ («Loin du Vietnam»). Και θα μπορούσε να σταματήσει εκεί, σίγουρος πλέον πως η κινηματογραφική πρωτοπορία ήταν συνυφασμένη με το όνομά του. Ο Ρενέ, όμως, δεν σταμάτησε ποτέ να κάνει σινεμά, ακόμη και όταν υποδέχθηκε την δεκαετία του ’70, εγκαταλείποντας την έντονη πολιτική του στάση, παραμένοντας όμως ένας χειρούργος του κινηματογραφικού χρόνου.
Ακριβώς πάνω στο Μάη του 1968, ο Ρενέ σκηνοθέτησε το «Je t’aime, Je t’aime» σε μια απόπειρα επιστημονικής φαντασίας – παραβολής πάνω στο πέρασμα του χρόνου, το 1974 συνεργάστηκε ξανά με τον Χόρχε Σέμπρουν για το «Stavisky» και το 1977 γύρισε την πρώτη του αγγλόφωνη ταινία, το «Providence» πριν εγκαινιάσει τη δεκαετία του ’80 με ένα από τα αριστουργήματά του, τον «Θείο μου από την Αμερική» βραβευμένο με το μεγάλο βραβείο της επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών.
Σε όλη τη δεκαετία του ’80 και μέχρι και σήμερα, ο Ρενέ συνεργάστηκε με μια συγκεκριμένη ομάδα ηθοποιών (ανάμεσά τους και η τελευταία σύντροφος της ζωής του, Σαμπιν Αζεμά), γυρίζοντας ταινίες χαρακτηριστικές για την ελαφρότητα της αφήγησής τους, την έντονη θεατρικότητα (οι περισσότερες ήταν βασισμένες σε θεατρικά έργα) αλλά και την απαράμιλλη αίσθηση ενός χιούμορ που όσο μεγάλωνε στα χρόνια, έκανε τον Ρενέ να μοιάζει σχεδόν έφηβος.
Το «Μελό» του 1986, το «Smoking/No Smoking» του 1993, το «Ιδιωτικοί Φόβοι σε Δημόσιους Χώρους» του 2006 υπήρξαν μερικές από τις πιο διάσημες ταινίες του τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, ιδανικά συμπληρώματα σε ένα έργο που δεν σταμάτησε ποτέ να «παίζει» με τις συμβάσεις και να τις ανατρέπει με τον πιο αναπάντεχο τρόπο.
Ο θάνατός του, την 1η Μαρτίου του 2014, σηματοδοτεί περισσότερα πράγματα απ’ όσα μπορεί να υποθέσει κανείς όταν αναγκάζεται να αποχωριστεί έναν από τους μεγαλύτερους και επιδραστικότερους σκηνοθέτες όλων των εποχών. Μαζί του ο Ρενέ παίρνει το μοντέρνο σινεμά όπως ο ίδιος το δίδαξε, αφήνοντας πίσω του κομμάτια μιας φιλμογραφίας – μνήμης σαν αυτήν που σχεδόν σε όλο του το έργο κομμάτιασε και ανασύνθεσε από την αρχή, προσπαθώντας να καταλάβει τον κόσμο. Πιστός σε ένα όραμα για το σινεμά και την Τέχνη που – αντίθετα με όσα θα πίστευε κανείς – δεν επιβλήθηκε μόνο από την έντονη εποχή μέσα στην οποία ο Ρενέ γεννήθηκε και έδρασε, αλλά από την βαθιά αφοσίωση ενός μεγάλου καλλιτέχνη στις αθέατες πλευρές του ανθρώπινου μυαλού και της ανθρώπινης κατάστασης όταν αυτές νομοτελειακά συναντούν τη μεγάλη οθόνη. Ποτέ σε flash – back, αλλά σε εκείνο το χρονικό σημείο όπου το τώρα το τότε και το μετά απλά συνυπάρχουν ταυτόχρονα άναρχα και αρμονικά.
«Ελπίζω να μείνω πάντα πιστός στον Αντρέ Μπρετόν που αρνιόταν να υποθέσει πως η φανταστική ζωή δεν είναι μέρος της αληθινής.»
O Αλέν Ρενέ πέθανε στα 91 του χρόνια στο Παρίσι.
Δείτε εδώ μια μικρή συνέντευξη του Αλέν Ρενέ από το 1961 (στα γαλλικά με αγγλικούς υποτίτλους).
Πηγή flix.gr
Βιογραφικό
Γιος φαρμακοποιού, γεννήθηκε στην πόλη Βαν της Γαλλίας το 1922. Σε ηλικία 14 ετών άρχισε να γυρνάει τα πρώτα φιλμάκια του σε 8 mm, ένα από τα οποία ήταν μια διασκευή του “Φαντομά”. Ήθέλε να γίνει βιβλιοθηκάριος αλλά τελικά το 1940 εγκαθίσταται στο Παρίσι και εγγράφεται στη νεοϊδρυθείσα σχολή κινηματογράφου IDHEC. Συνεχίζει να γυρνά ταινίες μικρού μήκους σε 16mm, επηρεασμένες από το σουρεαλισμό και τη λαϊκή λογοτεχνία. Μετά τη σχολή εργάζεται ως μοντέρ και κομπάρσος ενώ το 1948 αρχίζει να σκηνοθετεί τα πρώτα του ντοκιμαντέρ. Καταπιάνεται με ποικιλία θεμάτων: τον Βαν Γκογκ, τον Γκογκέν, τον ισπανικό εμφύλιο μέσα από τα μάτια του Πικάσο (“Γκουέρνικα”), μια επίσκεψη στην Εθνική Βιβλιοθήκη ή στα εργοστάσια Pechiney. Η δουλειά του προκαλεί σταδιακά το ενδιαφέρον του χώρου, ώσπου γίνεται ένα πρώτο μικρό «μπαμ» με το “Nuit et Brouillard” (“Νύχτα και ομίχλη”), στο οποίο ο Ρενέ επισκέπτεται τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το 1959 κάνει το μεγάλο «μπαμ» με το “Χιροσίμα αγάπη μου” και δύο χρόνια μετά με το “Πέρυσι στο Μάριενμπαντ” δύο αντιπροσωπευτικές ταινίες του Γαλλικού Νέου Κύματος του όποίου αν και δεν άνηκε στο σκληρό πυρήνα της ομάδας των «Cahiers du cinema», αλλά στο λεγόμενο ρεύμα της «αριστεράς όχθης» θεωρείται ένας από τους εκπροσώπους του. Η συνέχεια της καριέρας του είναι αρκετά επιλεκτική, καθώς αναδεικνύει ένα δημιουργό που ξεφεύγει από κάθε κατάταξη. Οι ταινίες του έχουν κερδίσει αμέτρητα βραβεία, ενώ το 1998 το Φεστιβάλ Βερολίνου τίμησε τον Αλέν Ρενέ με την Αργυρή Άρκτο για τη συνεισφορά του στην τέχνη του κινηματογράφου.
Φιλμογραφία
2006 Ιδιωτικοί φόβοι σε δημόσιους χώρους
2003 Όχι στο στόμα
1997 Η ζωή είναι ένα τραγούδι
1993 Smoking/No Smoking
1992 Gershwin (ντοκ.)
1991 Contre l’oubli (αποσπ. “Pour Esteban Gonzalez Gonzalez, Cuba”)
1989 Θέλω να γυρίσω σπίτι
1986 Μελό
1984 Ο έρωτας σε θάνατο
1983 Η ζωή είναι ένα μυθιστόρημα
1980 Ο θείος μου από την Αμερική
1977 Providence
1974 Stavisky…
1973 L’ An 01
1968 Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ
1968 Cinétracts (ντοκ. μ.μ.)
1967 Μακρυά από το Βιετνάμ (ντοκ.)
1966 Ο πόλεμος τελείωσε
1963 Ο γυρισμός του αγαπημένου
1961 Πέρυσι στο Μάριενμπαντ
1959 Χιροσίμα αγάπη μου
1958 Chant du Styrène, Le
1957 Le Mystère de l’atelier quinze (μ.μ.)
1956 Όλη η μνήμη του κόσμου (ντοκ. μ.μ.)
1955 Νύχτα και ομίχλη
1953 Statues meurent aussi, Les (ντοκ. μ.μ.)
1951 Pictura (ντοκ.) (αποσπ. “Goya”)
1950 Gauguin (ντακ.)
1950 Guernica (ντοκ.)
1948 Châteaux de France
1948 Jardins de Paris, Les (μ.μ.)
1948 Malfray (ντοκ.)
1948 Van Gogh (ντοκ.)
1947 L’Alcool tue (ντοκ. μ.μ.)
1947 La Bague (ντοκ.)
1947 Journée naturelle (ντοκ.)
1947 Le Lait Nestlé, (ντοκ.)
1947 Portrait d’Henri Goetz (ντοκ.)
1947 Van Gogh (ντοκ.)
1947 Visite à César Doméla (ντοκ.)
1947 Visite à Félix Labisse (ντοκ.)
1947 Visite à Hans Hartung (ντοκ.)
1947 Visite à Lucien Coutaud (ντοκ.)
1947 Visite à Oscar Dominguez (ντοκ.)
1946 Ouvert pour cause d’inventaire
1946 Schéma d’une identification
1936 Aventure de Guy, L’ (μ.μ.)
Πηγή Κινηματογραφική Λέσχη Γυθείου