Χιλιάδες μορφωμένοι αξιωματικοί εκτελέστηκαν εν ψυχρώ στο δάσος του Katyn. Πίσω, οι γυναίκες να περιμένουν μάταια συζύγους, πατεράδες, γιους και αδερφούς.

Μια ταινία με το βλέμμα στην τραγική σελίδα της πολωνικής ιστορίας, της σφαγής χιλιάδων Πολωνών αξιωματικών στο δάσος του Katyn. Το σενάριο είναι βασισμένο στο βιβλίο του Andrzej Mularczyk, “Post Mortem” που πραγματεύεται την αμφιλεγόμενη αυτή ιστορία κατά τον Βʼ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Φαίνεται πάντως πως το Katyn είναι η πιο προσωπική ταινία που έχει γυρίσει ο Wajda καθώς μεταφέρει μνήμες από δικά του βιώματα. Ο πατέρας του Jakub ήταν ένας από τους εκτελεσμένους αξιωματικούς. Ο Wajda τον έχασε όταν ήταν δώδεκα χρονών. Για δεκαετίες μετά την ανακάλυψη των μαζικών τάφων το 1943 από Γερμανικά στρατεύματα, ο μικρός Wajda και εκατομμύρια συμπατριωτών του ζούσαν με την αμφιβολία. Κανείς δεν αναλάμβανε την ευθύνη για το αίμα που χύθηκε. Οι Γερμανοί κατηγορούσαν τους Σοβιετικούς. Η Σοβιετική Ρωσία από την πλευρά της αρνήθηκε κάθε ανάμειξη και απέδιδε την ευθύνη στους Γερμανούς. Η πολωνική κοινωνία ποτέ δεν έμαθε την απόλυτη αλήθεια.

“Αναζητώ πάντα ένα λογοτεχνικό υλικό που να μου ταιριάζει, που να αντιστοιχεί στην ευαισθησία μου”, δήλωνε ο Andrzej Wajda στον Μαξ Τεσσιέ (Ecran, 1976). Tην εκπληκτική φωτογραφία της ταινίας, o Wajda εμπιστεύτηκε στον Pawel Edelman (The pianist, Ray) και την μουσική την ανέθεσε στον περίφημο Πολωνό συνθέτη Krzysztof Penderecki.

Σύμφωνα με δηλώσεις του σκηνοθέτη, το Katyn δεν είναι μια ταινία για το «τι έγινε» αλλά για «το πώς αντέδρασε η πολωνική κοινωνία μετά την τραγωδία». Για το πώς επιβίωσαν τα άλλα θύματα του Katyn, οι τραγικές φιγούρες των γυναικών, που έμειναν πίσω να περιμένουν. Αυτό που τελικά δείχνει η ταινία είναι και αυτό που έχει δηλώσει και ο ίδιος ο Wajda πως «κανένα άτομο ή κοινωνία δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει χωρίς αναφορές στην ιστορία. Τα σύγχρονα γεγονότα είναι άμεσα συνδεδεμένα με το παρελθόν. Δε μπορεί κανείς να ατενίσει το μέλλον χωρίς να αποδώσει τιμές σε όσους έχουν φύγει». Γιʼ αυτό ίσως η ταινία ξεκινάει στο σήμερα και ολοκληρώνεται με μια ρεαλιστική σχεδόν ωμή ανασκόπηση.
“…Δεν ξεκινώ από κάποιο αξίωμα φιλοσοφικό. Οι ταινίες που φτιάχνω είναι ένα κομμάτι από τη ζωή μου. Αν μπορούσα να βρω ένα μίτο στο έργο μου, νομίζω ότι αυτός θα ήταν η πάλη, και η κατάκτηση της ελευθερίας από έναν άνθρωπο. Κάθε φορά, η ελευθερία αυτή σακατεύεται. Και τις περισσότερες φορές, η πάλη καταλήγει σε αποτυχία…” (Απόσπασμα από συνέντευξη του Andrzej Wajda στον Ζαν-Λυκ Ντουέν – Telerama, 13.03.1975)