Τα παιδιά που έμειναν παιδιά
Παιδικά παιχνίδια σε χέρια παιδιών. Μουσικές από αρκουδάκια, κούκλες, πολύχρωμες μπάλες, τραίνα που περνούν στο πουθενά και διηγήσεις πέντε παιδιών – που διασώθηκαν από το κυνήγι των Ναζί. Αντιθέσεις. Τα παιδιά που έμειναν πάντα παιδιά. Με μούσες και παγωμένα χαμόγελα που γράφουν πάνω από την κεφαλή τους. Θείες ψυχές που χάθηκαν σαν εικόνες και μένουν οι στοιχειωμένες φωνές τους πάνω από πηγάδια, αυλές, σάλες δίπλα σ’ αδέλφια – κι αυτά χαμένα – και συγγενείς. Συγγενείς που η φωτογραφία τους, θολή, δεν ξεχωρίζεις ποιοί επέζησαν, ποιοί σβήστηκαν από τον χάρτη. Και παντού σιωπή. Το Ολοκαύτωμα με ήχους από παιχνίδια που τα παιδιά δεν θα κρατήσουν ποτέ στα χέρια. Μεγάλοι που διηγούνται σαν σπάνια λογοτεχνία. Ο Βασίλης Λουλές ετοίμασε ένα αριστουργηματικό ντοκιμαντέρ – ντοκουμέντο σπαραγμού – που δεν μπορώ να το περιγράψω άλλο. Γιατί με διαλύει. Με κάνει να ντρέπομαι που βλέπω.
Γράφω.
Γιώργος Χρονάς
συγγραφέας
Δεκέμβριος 2012
Παρότι ελκυστικός, ο τίτλος «Φιλιά εις τα παιδιά» με απώθησε. Δεν σκόπευα να δω την ταινία και τα πρώτα λεπτά της επιβεβαίωσαν τους αρχικούς μου φόβους. Οι συγκεντρώσεις των Εβραίων από τους Ναζί, η προσήλωση του φιλμ στα μικρά παιδιά, μου προκάλεσαν αβάσταχτη φρίκη. Όμως έμεινα να παρακολουθώ και σύντομα συνειδητοποίησα πως είχα απορροφηθεί εντελώς. Πρόκειται για ένα σπαρακτικό, καίριο ντοκιμαντέρ, μια εντυπωσιακή προσθήκη στην πλούσια φιλμογραφία των ιστορικών ταινιών για το Ολοκαύτωμα.
Τα πέντε πρόσωπα, που με τις μαρτυρίες τους διαμορφώνουν τον πυρήνα του φιλμ, είναι απίστευτα ελκυστικά. Μιλούν με συναίσθημα, ευφυΐα και αξιοπρέπεια, τα λόγια τους φανερώνουν ένα γοητευτικό ψυχολογικό βάθος. Συχνά, όσα δεν ανακαλούν ή πράγματα για τα οποία δεν μπορούν να μιλήσουν, αποδεικνύονται εξ ίσου αποκαλυπτικά με αυτά που θυμούνται και συζητούν. Οι προσωπικές τους περιγραφές επιβίωσης προσθέτουν μια ανεξίτηλη πινελιά ανθρωπιάς στην ιστορία, καλύπτοντας ένα ευρύ θεματικό φάσμα, από την κοινωνική απομόνωση ως την ενοχή του επιζήσαντα. Τα τραγούδια, το ημερολόγιο εγκλωβισμού, η έκθεση ενός νεαρού θύματος για τα καράβια, όλα αυτά, αποδεικνύονται εξαιρετικά επιδραστικά ντοκουμέντα προσωπικών ιστοριών, εμπλουτίζοντας αυτή τη συγκινητική ταινία.
Το φιλμ είναι πανέμορφα σκηνοθετημένο, με κάμερα ευαίσθητη στις λεπτές αποχρώσεις των αφηγήσεων και των κινήσεων των πέντε επιζώντων. Η σκηνή της επίσκεψης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης είναι συγκλονιστική, η εξιστόρηση σταματά και η ταινία βουβαίνεται, προσδίδοντας ένα αποσβολωτικό νέο νόημα στο ανείπωτο. Η σκηνή με τον Μάριο να διασχίζει έναν κήπο μαζεύοντας λουλούδια με την εγγονή του, αναβιώνει με συνταρακτικό τρόπο την ίδια την παιδική ηλικία του, όταν μάζευε χαμομήλι προσμένοντας μάταια τον ερχομό του δικού του πατέρα.
Συνολικά, το φιλμ μας γεμίζει με ικανοποίηση καθώς τελικά αποτελεί μια κατάφαση στη ζωή. Ενώ οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας επηρέασαν, ακόμα και καθόρισαν την ενήλικη ζωή των πέντε προσώπων, η ζωή συνεχίζεται και μια νέα γενιά ανθίζει για να θυμάται αυτούς που θυσιάστηκαν.
James DeMetro
Διευθυντής του New York Greek Film Festival
Απρίλιος 2012
Κάποτε, μιλώντας για την Θεσσαλονίκη είχα σημειώσει ότι «η πόλη αυτή με είχε πληγώσει αφάνταστα». Η πόλη που μετανάστευσε η οικογένεια μου το 1941 για να αποφύγουμε την βουλγαρική κατοχή στην Καβάλα.
Στην Θεσσαλονίκη πέρασα την παιδική μου ηλικία στα χρόνια του πολέμου, παίζοντας με τους συνομήλικους στην αυλή της Αγίας Θεοδώρας μπίνγκο, αγιούτο, χαρτόνια ή κολλώντας τα αυτιά μας στα τηλεγραφόξυλα για να συλλάβουμε την βουή του άπειρου κόσμου. Κάποια μέρα ένας από τους φίλους, ο ΄Ινο, έφυγε με το καραβάνι των Εβραίων από την Εγνατία Οδό, πάνω σε κάρο με το τεράστιο κίτρινο αστέρι στο μανίκι. Και δεν ξαναγύρισε.
Οι μνήμες αυτές ξύπνησαν όταν είδα το ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λουλέ «Φιλιά εις τα παιδιά». Οι ιστορίες της Ροζίνας, του Σήφη, της Ευτυχίας, της Σέλλυ και του Μάριο που σώθηκαν από το Ολοκαύτωμα, χάρη στην υιοθεσία τους από χριστιανικές οικογένειες, ζωντανεύουν τη μνήμη χιλιάδων εβραιόπουλων. Εκείνων που δεν πρόλαβαν ποτέ να μεγαλώσουν. Κι εμείς που μεγαλώσαμε στην ίδια πόλη με την απουσία τους, βιώσαμε τον δεύτερο αφανισμό που υπέστησαν μετά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Συρρικνώθηκαν ως παρουσία και αφανίστηκαν ως μνήμη σε μια πόλη που αναπτυσσόταν κρύβοντας επιμελώς τις πληγές και τις ενοχές της.
Το ντοκιμαντέρ του Λουλέ μέσα από τις συγκινητικές ιστορίες των πέντε διασωθέντων παιδιών επαναφέρει και κάποιες αξίες που πρέπει να ξαναβρούμε, όπως αυτές της αλληλεγγύης και της συντροφικότητας, που πρόσφεραν κάποιοι άνθρωποι στους Εβραίους και μερικοί το πλήρωσαν με τη ζωή τους.
Βασίλης Βασιλικός
Ιανουάριος 2013
Φιλιά εις τα παιδιά
«Ήρθαν οι Γερμανοί με μια μοτοσυκλέτα, εκείνη που δίπλα είχε ένα καροτσάκι, και στο καροτσάκι είχανε τον πατέρα μας και…», αφηγείται με ήρεμη φωνή ένας άνθρωπος που έζησε παιδάκι το ξαφνικό σοκ να βλέπει τον πατέρα του κι εκείνος να γυρίζει το πρόσωπο για να εμποδίσει τα παιδιά να τον αναγνωρίσουν, γιατί οι ναζί έψαχναν τα άλλα μέλη της εβραϊκής οικογένειας, έτσι να μαρμαρώνει το παιδί ακίνητο και περίτρομο να κοιτάζει τη μοτοσυκλέτα με τους ένστολους οπλισμένους να φεύγει με τον πατέρα του στο καρότσι…
Στην πολυβραβευμένη ταινία ντοκυμαντέρ του Βασίλη Λουλέ «Φιλιά εις τα παιδιά» μιλάνε πέντε πρόσωπα, τρεις γυναίκες και δύο άντρες που ήταν παιδιά 4 έως 10-11 χρονών τη ναζιστική κατοχή. Μιλάνε απλά, χωρίς δραματικότητα, πράγμα που κάνει την αφήγηση ανελέητη. Πώς εκτυλίχτηκε στα παιδικά τους μάτια ο ιστορικός εφιάλτης. Ανέμελα παιδιά ήταν όταν ξάφνου μπήκαν στην πόλη τους (Θεσσαλονίκη, Γιάννενα, Χανιά, Αθήνα) εκφοβιστικοί μηχανοκίνητοι στρατιώτες και εκτός από τα δεινά για όλους τους Έλληνες ακούστηκε ότι θα εξοντώσουν τους Εβραίους.
Άκουσαν πως θα πάνε κάπου «που το λέγανε γκέτο», ύστερα «μας έβαλαν κονκάρδες, ένα κίτρινο άστρο…». Άκουσαν για τον κίνδυνο που απειλούσε τα παιδιά, «Μα, θα σκοτώσουν παιδιά;», θυμάται η αφηγήτρια τη γιαννιώτισσα γιαγιά της να ρωτάει. Απομακρύνονται από την οικογένεια και συμπατριώτες Χριστιανοί τα κρύβουν, οι σκηνές εναλλάσσονται ανεξίτηλα χαραγμένες στο μυαλό τους, «Θα σε λένε Ρούλα από δω και πέρα. Ήτανε Τετάρτη απόγεμα. Φοβόμουνα πάρα πολύ. Αυτό το θυμάμαι καλά».
Οι γονείς και όλοι οι δικοί τους χάθηκαν με «εκείνα τα τραίνα». Κι ένα γράμμα που απόμεινε του πατέρα, έγραφε: «Σήμερα, φύγαμε με τα τραίνα… καλή αντάμωση, φιλιά εις τα παιδιά». Δεν ξανανταμώθηκαν ποτέ. «Από τη δική μου οικογένεια», λέει η Θεσσαλονικιά αφηγήτρια, «χάθηκαν 23 άτομα» [σιωπή]. Όταν απελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη, τα κρυμμένα παιδιά βγήκαν έξω, «…νιώθαμε οι μόνοι επιζώντες…» και όταν αργότερα κάποιος από τους ελάχιστους επιζήσαντες γύρισε, «στην αρχή δεν τον πίστευαν, νόμιζαν ότι τρελάθηκε».
Άννα Φραγκουδάκη
Εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ” 29/12/2012
Φιλιά εις τα παιδιά
Ποταμός δίωρης παιδικής ευαισθησίας, σύνθεση προσωπικών μαρτυριών και ιστορικής μνήμης, εξαντλητική έρευνα σε αρχεία και οπτικοακουστικό υλικό.
Σκηνοθετική ευαισθησία και ωριμότητα συνθέτουν το πάζλ προσώπων, μνήμης, αισθημάτων και εικόνων, παιδιών που σωθήκαν από την αδιανόητη σκληρότητα και απανθρωπιά. Προσωπική και ομαδική μνήμη, ατομικό και ιστορικό γεγονός συνυπάρχουν διαλεκτικά σε μια αρμονική σχέση.
Με επιστημονική ευαισθησία στην προσέγγιση των προσώπων, στην επεξεργασία των θεμάτων και του υλικού και με καλλιτεχνική ωριμότητα στην διαχείριση των παραπάνω, ο Βασίλης Λουλές συνθέτει μια ταινία που παρακολουθείς με αμείωτο ενδιαφέρον, ίσως και καλύτερα από ταινία μυθοπλασίας, παρά την μεγάλη της διάρκεια.
Οι αρετές της ταινίας αμβλύνουν τον πόνο των προσώπων και μαλακώνουν την οργή, δίνοντας παράλληλα φως, ελπίδα και ψυχική ανάταση.
Με σεβασμό στα δρώντα πρόσωπα –Ήρωες της Ιστορίας και ήρωες της ταινίας-, αλλά και με σεβασμό στις μνήμες που κουβαλούν ή/και κρύβουν μέσα τους.
Ένας ύμνος αγάπης και αδελφοσύνης των παιδιών και των ανθρώπων, κοινωνικής αλληλεγγύης και βοήθειας, σε μια εποχή με ζοφερή και τραγική καθημερινότητα αλλά με κυρίαρχη την αίσθηση της προσμονής και της ελπίδας…
Ζηλευτά ακόμη και σήμερα, στην διαφορετική αλλά εξίσου δύσκολη εποχή, τα πρόσωπα, οι σχέσεις, τα αισθήματα και τα μηνύματα των ηρώων και της ταινίας…
Μια ταινία για το πώς γράφεται η Ιστορία και για το πώς πρέπει να διδάσκεται η ιστορία.
Στέφανος Νταλάσης
Καλλιτεχνικός Δ/ντής Δημοτικού Θεάτρου Τρικάλων – Σκηνοθέτης
Μάϊος 2012